Sự kiện Cuộc nổi dậy chống nhà Nguyễn ở Đá Vách Quảng Ngãi (1803 - 1883)

Phong trào nổi dậy ở Đá Vách (1803 - 1883) là tên gọi một loạt nhiều cuộc nổi dậy của người dân tộc thiểu số ở khu vực Quảng Ngãi, Việt Nam. Phong trào kéo dài từ buổi đầu triều đại vua Gia Long đến suốt hơn nửa thế kỷ. Nguyên do chính sách cai trị của triều đình nhà Nguyễn, sưu cao thuế nặng, quan lại và địa chủ tham lam nhũng nhiều người dân và còn xúc phạm đến phong tục đời sống của đồng dân tộc thiểu số ở khu vực Đá Vách. Đây là cuộc chiến bền bỉ của nhân dân Đá Vách dưới thời nhà Nguyễn.

Năm 1803, dân Đá Vách gây biến, Gia Long điều Lê Văn Duyệt vào dẹp loạn. Năm 1807, triều đình chiêu dụ nhưng không hiệu quả, quân Vách Đá lại kéo xuống đốt bảo Tượng Đầu. Nhà vua bèn sai Lưu thú Nguyễn Công Toản và Phan Tiến Hoàng đem quân đánh đuổi.

Cuối năm 1810, quân Đá Vách lại tràn xuống đánh bảo Giang Ngạn, giết chết viên Thủ ngự rồi kéo đến đánh phá thôn Bồ Đề, quê hương của Lê Văn Duyệt. Năm 1812, thấy quân nổi dậy hoạt động mạnh, Tả quân xin lấy các xã ven núi đặt làm 27 xóm, chọn người đứng đầu, lại điều quân thuộc 6 cơ ở Quảng Ngãi đóng chặn.Năm 1816, quân Đá Vách lại kéo xuống đánh phá, quan nhà Nguyễn là Phan Tiến Hoàng không chống nổi, bị trói về kinh nhận án trảm giam hậu.Năm Gia Long thứ 18 (1819), theo đề nghị của Lê Văn Duyệt, nhà vua cho đắp trường lũy Bình Man (nay có tên là Trường Lũy Quảng Ngãi)

Đến thời Minh Mạng, Thiệu Trị, nghĩa quân ở Đá Vách tiếp tục dấy binh, nhiều binh tướng triều đình bị sát hại. Đời Tự Đức (trị vì: 1847-1883), cuộc đấu tranh của nhân dân Đá Vách vẫn diễn ra, nhưng ít gay gắt hơn. Đến 1854, thì họ lại quyết liệt khiến nhà vua phải ra lệnh cho quan đầu tỉnh Quảng Ngãi điều động cả lính đang nghỉ phép, để bổ sung cho các đồn bảo.

Đến giữa năm sau (1885), quân nổi dậy tấn công bảo Ngân Hòa và Vĩnh Khánh, rồi thừa thắng đánh luôn bảo Tuy An, làm viên Hiệp quản phải bỏ chạy. Sau đó, nhà vua phải điều thêm 1000 lính đế phối hợp mới đánh đuổi được